Mahakan Model

“ที่นี่คือพื้นที่อยู่อาศัยของผู้คนมาตั้งแต่สมัย ร.๓”

พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ พระราชทานที่ดินหลังกำแพงป้อมมหากาฬ ให้แก่วัดและให้ข้าราชบริพารสร้างบ้านเรือนอยู่ ผู้อาศัยปัจจุบันจึงไม่ใช่ผู้บุกรุก แต่เป็นลูกหลานผู้รับใช้สืบทอดมาแต่เดิม หลายคนเข้ามาเช่าบ้าน ใช้ชีวิตอยู่ที่นี่เป็นเวลาไม่ต่ำกว่า ๓๐ ปี กรณีของชุมชนป้อมมหากาฬจึงต่างกับสะพานเหล็ก คลองถม ประตูน้ำ และปากคลองตลาด แต่ด้วยแผน แม่บทการอนุรักษ์ และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์และเมืองเก่า พ.ศ. ๒๕๔๖ ทำให้พื้นที่นี้ถูกเวนคืนเพื่อทำสวนสาธารณะ

“This is the residential area since the reign of King Rama III”

King Rama III has given the land to the temple and the officer to live here. The community’s members are not the invaders but they are the heirs of servants. Some of them rent the houses for 30 years. This case is different from Sapan Lek, Klong Tom, Pratunam and Pak Klongtalad. Because of The master plan for conservation and development of Krung Rattanakosin, Pom Mahakan area had to replace with the park.

“ทำตามกฎหมาย”

ด้วยบทบัญญัติของพระราชกฤษฎีกาเวนคืนที่ดิน พ.ศ. ๒๕๓๕ บังคับให้ชาวบ้านต้องย้ายออกจากพื้นที่ เนื่องจากในยุคนั้นยังไม่มีการกล่าวถึงสิทธิของชุมชน (ซึ่งต่อมาปรากฏในรัฐธรรมนูญปี ๒๕๔๐ เป็นครั้งแรก) ทำให้ชาวบ้านต้องรับเงิน บางส่วนย้ายไปอยู่ที่อื่น แต่มีอีกหลายส่วนที่ไม่สามารถย้ายไปที่ใหม่ได้

“Force by the law”

The expropriation act in 1992 forced the community’s members to receive the compensation and planned to move out because in that time there is no ‘The Community Rights’ (which is first appeared in constitution in 1997). Some of them already moved to other places but some still cannot moved to new place.

---

“พื้นที่ใหม่ไม่พร้อมให้เข้าไป”

ชาวบ้านพร้อมจะออกจากพื้นที่ แต่โครงการฉลองกรุง ๒ ที่มีนบุรี ซึ่งดำเนินการโดยการเคหะแห่งชาติยังไม่มีระบบสาธารณูปโภค อีกทั้งยังไม่ได้คำนึงถึงบริบทการอยู่อาศัยอื่นๆ เช่น โรงเรียน โรงพยาบาล การเดินทางที่ยากลำบาก อาชีพและย่านการค้าที่ไม่สอดคล้องกับวิถีความเป็นอยู่ของชาวบ้าน ฯลฯ จึงไม่สามารถย้ายไปได้ ประกอบกับในปีนั้นมีการหยิบยกประเด็นสิทธิชุมชนขึ้นมาพูดถึงกันอย่างกว้างขวาง จึงเป็นที่มาของข้อโต้แย้งเพื่อหาข้อสรุปในปัจจุบัน

“New residence is not ready to move in”

The community’s members willing to move out but Chalongkrung 2 in Meenburi, which is managed by National Housing Authority, lack of public utilities. Moreover, school, hospital and transportation are hard to find in this area. The new location is not appropriate for the career or ability of community’s members. In the meantime, ‘The Community Rights’ becomes the topic in many field, which is the argument for the conclusion on this day.

“จำนวนเงินที่ได้รับไม่เพียงพอต่อการไปตั้งถิ่นฐานใหม่”

รายละเอียดของการรับเงินนั้นประกอบไปด้วยกัน ๔ ส่วนคือ

1. จำนวนเงินค่าที่ดินที่ กทม. รับซื้อ ๒๒๑,๗๙๐,๐๐๐ บาท (๙๗.๐๙%)
2. จำนวนเงินค่าทดแทนสิ่งปลูกสร้าง ๕,๒๙๓,๔๐๙ บาท (๒.๓๒%)
3. จำนวนเงินค่าชดเชยเสียสิทธิการเช่า ๑,๒๔๒,๐๐๐ บาท (๐.๕๔%)
4. จำนวนเงินค่าชดเชยค่าขนย้าย ๑๐๗,๑๐๐ บาท (๐.๐๕%)

เงินที่ชาวบ้านได้รับจริง ส่วนใหญ่เป็นเงินชดเชยเสียสิทธิการเช่า และเงินชดเชยค่าขนย้าย ซึ่งคิดเป็นเพียง ๐.๕๙% ของเงินทั้งหมดที่ กทม. ใช้ในการเวนคืน นอกจากนั้น ชาวบ้านที่รับเงินไปตั้งถิ่นฐานใหม่ยังต้องเสียค่าก่อสร้างเพิ่มเติมอีก ๓๕๐,๐๐๐ บาทต่อหลังซึ่งเป็นข้อกำหนดที่การเคหะแห่งชาติเพิ่มขึ้นทีหลัง

“The compensations are not enough”

1. Amount of Land Price THB 221,790,000 (79.09%)
2. Amount of compensation for building THB 5,293,409 (2.32%)
3. Amount of deprived of the right for rent THB 1,242,000 (0.54%)
4. Amount of compensation to relocate THB 107,100 (0.05%)

The community’s members received only 0.59% of all amount that the BMA had paid for compensation. Besides, who accepted the deal had to pay additional 350,000 THB for the construction service, which is the add up condition by the National Housing Authority.

“ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของที่นี่คือ การอยู่อาศัย”

ชุมชนบ้านไม้โบราณป้อมมหากาฬเป็นชุมชนเก่าแก่ที่มีอัตลักษณ์โดดเด่นด้านสถาปัตยกรรม ไม่ใช่แหล่งภูมิปัญญาที่เป็นอาชีพชัดเจนเหมือนบ้านบาตร หรือบ้านสายรัดประคด หากแต่เป็นการอยู่อาศัยที่ใกล้ชิดกันฉันพี่น้อง ซึ่งหาได้ยากในปัจจุบัน ดังนั้นอัตลักษณ์ทางประวัติศาสตร์และวัฒนธรรมของที่นี่จึงเป็น ‘การอยู่อาศัย’ แบบดั้งเดิมที่ยังมีอยู่จริง

“History and culture of this community is livinghood”

Pom Mahakan wooden house community is the old community, unique with the old style architectures not the wisdom career as Ban Bat (monk bowl making community) or Ban Sairatprakot (monk belt making community) but their livinghood as family is the rare relationship on this day. So the identity of Pom Mahakan is the way of living together as the good old days.

---

“ภูมิปัญญาที่เปลี่ยนแปลงไปตามการอยู่อาศัยตามยุคสมัย”

ภูมิปัญญาของชาวชุมชนป้อมมหากาฬ เกี่ยวข้องกับวิถีชีวิตที่เปลี่ยนมาตามยุคสมัย เช่น การปั้นเศียรพ่อแก่ซึ่งเป็นที่เคารพบูชาของศิลปินแขนงต่าง ๆ ที่อาศัยอยู่ในชุมชน กรงนกเขาชวาและกรงนกปรอดหัวจุกก็มาจากการละเล่นนก ซึ่งเป็นงานอดิเรกที่เคยได้รับความนิยมมากยุคหนึ่ง ฉะนั้นการเลือกอนุรักษ์เฉพาะอาชีพดั้งเดิม จึงไม่น่าจะเป็นเหตุผลที่ดีในการย้ายชุมชนออกจากเมืองเก่า

“The wisdom has changed when the time passed”

The wisdom of community’s members is related to their life in different times such as Searn Por Gae, mask of an ancient hermit which is respected by many kind of artists in this community and the bird cages that was boom in the past. To evict the community out of this area because they are not having traditional career is not the good enough reason.

“มีตัวอย่างมากมายในต่างประเทศที่ชุมชนอยู่ร่วมกับโบราณสถานได้”

การกล่าวว่าโบราณสถานและชุมชนไม่อาจอยู่ร่วมกันได้นั้นเป็นแนวคิดที่ล้าสมัย ไม่สอดคล้องกับแนวทางการพัฒนาชุมชนในปัจจุบัน ที่เน้นให้ผู้คนอยู่ตัวอย่างการอยู่ร่วมกันในรูปแบบนี้จำนวนมากในต่างประเทศ เช่น

“There are a ton of community that can live with the historical site ”

Claiming that community and historical site cannot live together was the out of date-idea because today all over the world agreed to the way of co-development with the community. The old town can be more alive with people like these example;

---

หูท่ง ปักกิ่ง ประเทศจีน

เดิมทีย่านหูท่งเป็นที่อยู่อาศัยของขุนนาง ตั้งอยู่รายรอบพระราชวังต้องห้าม ในช่วงที่จีนเตรียมการสำหรับโอลิมปิกปี ๒๕๕๑ พื้นที่เหล่านี้ถูกรื้อทิ้งแล้วสร้างเป็นอาคารพาณิชย์แทน แต่มีการอนุรักษ์พื้นที่บางส่วนไว้ โดยเปลี่ยนย่านนี้ให้เป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมแสดงวิถีชีวิตของคนปักกิ่งสมัยโบราณ

Hutong, Beijing, China

At first, Hutong was the residence of the nobleman around the Forbidden Palace. In 2008 China preparing the facility for Olympic, Hutong area was demolished to build the commercial buildings but keep some part for conservation to be the tourism area, shows the cultural of Beijing people in the past.

---

ย่านฮิกาชิยาม่า เกียวโต ประเทศญี่ปุ่น

หลังจากสงครามโลกครั้งที่ 2 ญี่ปุ่นวางแผนพัฒนาเมืองเก่าเพื่อฟื้นฟูเศรษฐกิจของเกียวโต ผ่านความร่วมมือของฝ่ายดูแลเรื่องกฎหมายอนุรักษ์ กลุ่มช่างไม้ปรับปรุงบ้านเก่า มีการจัดผังเมืองให้เป็นมิตรต่อสถาปัตยกรรมโบราณ และรองรับการขยายตัวของเมืองใหม่ไปพร้อมกัน โดยเปลี่ยนอาคารอนุรักษ์บางแห่งเป็นบ้านพักสำหรับนักท่องเที่ยว ขายสินค้า แสดงงานศิลปะดั้งเดิมเพื่อความเข้าถึงบรรยากาศเก่าๆ

Hakashiyama, Kyoto, Japan

After World War 2, the government has planned the old city for revise the economic of Kyoto by the cooperation of the lawsuit organizations, traditional carpenters. There was the city plan for the old architectures and new building by renovated some houses to be the accommodations, shops, galleries to show traditional art for creating the nostalgic.

---

หมู่บ้านบุกชอนฮันอก กรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้

ย่านนี้เป็นบ้านเก่าแก่ของบรรดาขุนนางซึ่งตั้งอยู่ใจกลางเมืองเก่า อาคารในย่านนี้หายไปเป็นจำนวนมากจากการขยายตัวของเมืองในช่วงปี ๑๙๙๐ คนในพื้นที่ นักวิชาการและรัฐบาลจึงร่วมกันปรับปรุงระบบภายในของบ้านเก่าสามารถอยู่อาศัยได้ในบริบทปัจจุบัน รวมถึงมีโซนเฉพาะสำหรับให้นักท่องเที่ยวเข้ามาเรียนรู้วัฒนธรรมของชาวเกาหลีด้วย

Bukchon Hanok Village, Seoul, South Korea

This area is located in the heart of the old city, used to be the houses of the nobleman. In 1990, the houses was disappeared cause by the expand of the town. The community’s members, the academics and the government were cooperated. They renovated system inside the old houses, so people can living in the present context and provide the special zone for tourist to learning about Korean culture.

---

โอลด์ ราอูมา ซาตากุนตา ประเทศฟินแลนด์

หมู่บ้านไม้โบราณสไตล์นอร์ดิก ถูกปรับปรุงแต่งเติมไปตามยุคสมัย ทำให้การอนุรักษ์สถาปัตยกรรมแบบเก่าไว้ทั้งหมดเป็นไปได้ยาก จึงมีการควบคุมสิ่งปลูกสร้างในเมืองให้อยู่อาศัยได้และอนุรักษ์ไปพร้อมกันด้วย ความโดดเด่นของเมืองนี้คือการทำให้ย่านโบราณคึกคักอยู่ตลอด ด้วยกิจกรรมเวิร์กช็อปงานศิลปะ งานแสดงดนตรี หมุนเวียนกันตลอดทั้งปี

Old Rauma, Satakunta, Finland

The old wooden Nordic house community has redecorated when the time pass. It was makes the difficult conservation so they are control the building in this area for living and conservation at the same time. The outstanding of this community is the pulses in the old town which has a ton of activities all year long.

“สืบค้นและอาศัยไปพร้อมกันได้”

ในทางโบราณคดี การขุดค้นประวัติศาสตร์นั้นดำเนินการโดยที่ยังมีผู้อยู่อาศัยร่วมได้โดยที่ผู้อยู่อาศัยภายในบ้านไม่ต้องย้ายออกไปอยู่ที่อื่น เรียกว่า Test Pits ตัวอย่างเช่น ‘ชุมชนเลื่อนฤทธิ์’ ซึ่งคณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากรได้เข้าไปขุดค้นหาหลักฐานทางประวัติศาสตร์ ตรวจสอบวัสดุ โครงสร้างของอาคารและพื้นถนน เพื่อนำมาออกแบบวิธีปรับปรุงอาคารเดิมให้สมบูรณ์ยิ่งขึ้น อีกตัวอย่างคือ ในสหรัฐอเมริกาที่ดำเนินการ ‘โบราณคดีชุมชน’ (Community-Based Archaeology) ให้ชาวบ้านเข้ามามีส่วนร่วมในการศึกษาประวัติศาสตร์ของชุมชนตัวเอง โดยขอความร่วมมือประชาชนใช้พื้นที่ในบ้านขนาด 1x1 เมตร และเก็บวัตถุที่ค้นพบทุกอย่างไว้ ไม่ว่าเก่าหรือใหม่ เพื่อเล่าเรื่องความเป็นมาของชุมชนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ผ่านเจ้าของบ้านผู้เคยมีประสบการณ์ร่วมหรือเคยได้ฟังมาจากบรรพบุรุษของพวกเขา

“Study together is the better way”

The excavation can proceed while the owner stay in the house. Test pits is the first step of the study, for example; Luenrit community’s excavation is studied by the faculty of Archaeology, Silpakorn University. They are finding historical evidences, examine the materials, construction of the buildings and the roadway for collect the fact to renovate the old buildings. Another example is Community-Based Archaeology in USA. They brought the community to be a part of historic study by digged 1x1 metre hole inside one of houses in community. They collected all of things they found, new or old, to tell the stories of community’s history by the house owner from their own experiences and their grandparent’s stories.

“เลิกและล้างสต๊อก”

ปัจจุบันร้านขายพลุไฟ ยินยอมที่จะเลิกกิจการ สิ่งที่ขายในวันนี้คือสต๊อกของเก่าที่เหลืออยู่เดิม และสัญญาว่าจะปิดกิจการแน่นอนหากรัฐเข้ามาร่วมปรับเปลี่ยนพื้นที่

“Closing down and clearing stock”h3>

The excavation can proceed while the owner stay in the house. Test pits is the first step of the study, for example; Luenrit community’s excavation is studied by the faculty of Archaeology, Silpakorn University. They are finding historical evidences, examine the materials, construction of the buildings and the roadway for collect the fact to renovate the old buildings. Another example is Community-Based Archaeology in USA. They brought the community to be a part of historic study by digged 1x1 metre hole inside one of houses in community. They collected all of things they found, new or old, to tell the stories of community’s history by the house owner from their own experiences and their grandparent’s stories.